روغن موتور سنتتیک
همان‌طور که گفتیم، روغن موتور سنتتیک در کنار روانسازی قطعات و کاهش اصطکاک آنها، در خنک‌سازی پیشرانه و جمع کردن رسوب و براده‌های فلزی ناشی از کار موتور و دوده‌های احتراق درون آن نیز کارایی دارد. برای همین است که روغنها دارای ویژگی‌های مخصوص به خود هستند.
روغن موتور از ترکیب روغنهای پایه و افزودنی‌ها به دست می‌آید. روغنهای پایه‌ای که برای تولید روغن موتورها استفاده میشوند، انواع مختلفی دارند و می‌توان آنها را به پنج گروه دسته‌بندی کرد. روغنهای پایه معدنی یا مینرال (Mineral)، روغنهای پایه سنتتیک (Synthetic) یا روغنهای مصنوعی، روغنهای نیمه سنتتیک که ترکیبی از روغنهای پایه معدنی و روغنهای سنتتیک هستند، روغنهای پایه گروه ۳GII که به روغنهای پایه نسل جدید معروفند و به نوعی از بهینه‌سازی روغنهای پایه معدنی به دست می‌آیند و آخرین گروه نیز روغنهای پایه تصفیه‌ای هستند که در ایران جهت تولید روغن موتورهای مونوگرید و روغن‌هایی با سطح کیفیت پایین استفاده میشوند.
با توجه به کارکرد‌های مختلف و مهم روغن می‌توانیم آن را خون خودرو بدانیم. روغن موتورها به 3 دسته کلی از نظر ساختار ترکیبی و کارایی تقسیم‌بندی میشوند که همه ما کم و بیش آنها را دیده و یا نامشان را شنیده‌ایم منظورمان روغنهای مینرال، سنتتیک و نیمه سنتتیک است.
1- روغن موتور مینرال
روغنهای مینرال یا ارگانیک یا پایه معدنی که بر پایه نفت خام ساخته میشود، شناخته‌شده‌ترین نوع روغن برای ما هستند و از گذشته در خودرو‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته‌‌اند.روغن‌هایی که از دو نوع گفته شده دیگر نباشند، از این دست خواهند بود و معمولا روی جعبه و ظرف روغنهای مینرال، چیزی از مینرال بودن آنها نوشته نشده که نشانگر مینرال بودن آن روغن است که با این حساب و کمی دقت، درمی‌یابیم که درصد بسیار بالایی از روغنهای موجود در بازار از نوع مینرال هستند.
2- روغن موتور سنتتیک
روغن موتور سنتتیک یا همان نوع از روغنهای ساختنی، برخلاف نمونه قبلی که از تصفیه نفت خام و در جریان پالایش آن به دست می‌آیند، نبوده و روغن موتور سنتتیک یک نوع ساختنی هستند. به این معنی که این نوع روغن از ترکیبات شیمیایی و با استفاده از خواصی که به هیدروکربن‌ها داده میشود، ساخته میشوند و به همین دلیل است که با توجه به ساختار و مشخصاتی که هر کمپانی سازنده روغن موتور به کار می‌گیرد، تفاوت‌هایی با محصول کمپانی‌های دیگر در آن ایجاد میشود و هر کدام از انواع روغنهای ساخت شرکت‌های گوناگون، به خاطر تفاوت در همین مواد تشکیل‌دهنده و ساختار، دارای خواص مخصوص به خود میشوند.
در میان همه این روغنها، دسته‌ای از آنها که بر پایه و اساس Poly Alpha Olefins (یا به اختصار PAO) ساخته میشوند، به خاطر داشتن ترکیبات Esterها، کارکرد بالاتری دارند و برای استفاده در خودروهایی که با روغن مینرال سازگار شدهاند، از انواع دیگر سنتتیک‌ها بهترند. روغنهای سنتتیک دارای کارکرد به خصوصی هستند و در خودروهایی که استفاده از این روغنها برایشان سفارش شده است، باید مورد استفاده قرار بگیرند و استفاده از انواع دیگر، برای پیشرانه میتواند مضر باشد.
این روغنها به خاطر داشتن ترکیبات پلیمری، عمر بالاتری دارند و به همین دلیل نیاز به تعویض آنها در کیلومتر‌های بالاتر اتفاق می‌افتد. ضمن اینکه دمای تحمل و سوختن بالاتری دارند و در دماهای بالا، کمتر خاصیتشان دچار تغییرات میشود که از مهم‌ترین نتایج آن، میزان ناچیز تبخیر شدن آن در برابر روغنهای دیگر است.
ضمن اینکه اکسیداسیون پایین‌تر این روغنها، خورندگی آنها را به شدت پایین می‌آورد. این روغنها، غیر سمی هستند و به راحتی در مسیر روغن کاری، جاری میشوند و همچنین به خاطر طراحی خاصشان، با وجود روانکاری عالی، اصطکاک کمتری با قطعات دارند و به همین علت مصرف سوخت خودرو را نسبت به نمونه‌های معمولی، پایین می‌آورند. در کنار مزایای استفاده از این روغنها مشکل قیمت بالا و سازگار نبودن با تمامی پیشرانه‌ها، به خصوص موتورهای قدیمی از مهم‌ترین عیوب این دسته از روانکار‌هاست.
3- روغنهای نیمه سنتتیک
این روغنها بین روغنهای مینرال و روغن تمام سنتتیک قرار می‌گیرند و در اصل ترکیبی از آنها هستند که عملکردشان نه مانند روغنهای مینرال ساده‌اند و دارای خواص روغن موتور های سنتتیک‌ها نیستند. اما به خاطر داشتن ترکیبات اضافه‌ای نسبت به مینرال‌ها، در دماهای بالا و شرایط سخت مانند دورهای بالای موتور، توانایی و تحمل بالاتری از خود نشان می‌دهند. منظور از تحمل، مقاومت در برابر گرمای ناشی از کار زیاد و پاره شدن فیلم نازک پرده روغن است که روی یاتاقان‌ها و بین رینگ و پیستون قرار دارد. باید توجه داشته باشیم که روغنهای سنتتیک، مینرال و نیمه سنتتیک، درست شبیه به بنزین سوپر و معمولی هستند.
شما در خودرویی که سفارش شده است تا در آن فقط از بنزین سوپر استفاده کنید، در صورت ریختن بنزین معمولی به مشکل بر خواهید خورد و کارکرد پیشرانه خودرو به هم خواهد ریخت.اما در خودرویی که باید در آن بنزین معمولی استفاده شود، اگر بنزین سوپر ریخته‌شود، مشکلی پیش نمی‌آید.
برهمین اساس استفاده از روغن مینرال یا نیمه سنتتیک درون پیشرانه‌ای که باید در آن روغن تمام سنتتیک ریخته شود، ایجاد خرابی و اشکال می‌کند اما استفاده از روغنهای سنتتیک یا نیمه سنتتیک درون پیشرانه‌های قدیمی که با روغن مینرال سازگار شدهاند، از نظر مکانیکی اشکالی ندارد.اما به خاطر دلایل فنی بهتر است که این کار انجام نشود؛ چرا که روغنهای سنتتیک ممکن است با واشرها و کاسه نمد و آب‌بند‌های این پیشرانه‌ها سازگاری نداشته باشد و باعث خرابی آنها شود. این روغنها دارای ضخامت فیلم روغن کمتری هستند و ممکن است به همین خاطر در قسمت‌هایی مثل یاتاقان‌های خودروهای معمولی، نتوانند به خوبی روانکاری کنند.پس همواره باتوجه به خودرو خود از روغن مناسب استفاده کنید.
بهترین منبع هم برای آنکه بدانید از چه نوع روغنی استفاده کنید، دفترچه راهنمای خودرو است.استفاده از روغن مینرال یا نیمه سنتتیک برای موتوری که فقط استفاده از روغن سنتتیک در آن توصیه شده است، میتواند برای موتور خطرآفرین باشد، اما در مقابل استفاده از روغنهای سنتتیک یا نیمه سنتتیک برای موتورهایی که برای استفاده از نوع مینرال طراحی شدهاند مانند موتورهای قدیمی با تمهیدات خاصی، از نظر تولیدکنندگان روغنهای سنتتیک بلامانع است.اما بسیاری از متخصصان این کار را نیز اشتباه و مضر می‌‌دانند که در ادامه به دلایل آن می‌پردازیم.
هر یک از انواع مختلف روغنهای سنتتیک با توجه به فرمول شیمیایی، قابلیت تطابق با برخی انواع لاستیک‌ها و الاستومرها را دارند، در نتیجه اگر از روغن سنتتیکی با فرمول خاصی برای موتورهای با واشرها و درزبندهایی که با آن فرمول روغن سازگار نباشد، استفاده شود باعث نشتی روغن و مسائلی از این قبیل خواهد شد.روغنهای مینرال سبب تورم واشرها و جلوگیری از نشتی آنها میشوند، اما روغنهای سنتتیک در مورد برخی انواع واشرها فاقد این خاصیت هستند و حتی بعضی از آنها باعث خورده شدن برخی از انواع واشرها میشوند.
حتی استفاده از روغن سنتتیک با مواد تشکیل دهنده‌ای متفاوت با مندرجات دفترچه راهنمای خودرو، برای خودروهایی که با این نوع روغن کار میکنند نیز میتواند خطرساز باشد، چه برسد به استفاده از این نوع روغنها در موتورهایی که بر پایه استفاده از روغن مینرال طراحی شده اند.
به عنوان مثال روغن موتور سنتتیک بر پایهPoly glycol با پلی استرها، پلی کربنیک‌ها، ABS، پلی ونیل کلرین‌ها Poly phenylene Oxide همگی پلاستیک هستند و Buna S، بوتیل، Neoprene و لاستیک طبیعی که همگی الاستومر هستند، سازگاری خوبی ندارد یا روغن سنتتیک بر پایهPAO نیز که بیشتر روغنهای سنتتیک موجود در بازار بر این پایه هستند، سازگاری ضعیفی دارد.
روغن موتور سنتتیک در مقایسه با روغنهای مینرال با لایه نازک تری روی قطعات موتور می‌‌نشیند و به همین دلیل فاصله قطعات ثابت و متحرک موتورهایی که با روغن سنتتیک کار میکنند، کمتر است. بنابراین استفاده از این نوع روغن برای موتورهایی که براساس تکنولوژی قدیمی مینرال طراحی شدهاند، باعث نشتی پیستون خواهد شد.
البته این مورد از طرف سازندگان روغنهای سنتتیک، با دلایل قابل قبول، رد میشود اما در عمل این مشکل در خودروهای قدیمی دیده شده است.اگر سال‌ها است از روغن مینرال استفاده می‌‌کنید و خودرویتان دارای تکنولوژی قدیمی است، از این نوع روغنها استفاده نکنید، اما در صورتی که خودرویی با تکنولوژی نسبتاً جدید دارید و از بی خطر بودن تعویض روغن از مینرال به سنتتیک یا نیمه سنتتیک مطمئن هستید، از نوعی که برپایه PAO ساخته شده است استفاده کنید و این موضوع را نیز از یاد نبرید که با تعویض روغن از مینرال به سنتتیک، رسوبات پخته شده روغنهای مینرال از روی قطعات موتور کنده و در موتور غوطه‌ور میشوند و پس از مدتی موتور از کار می‌افتد.
به همین علت قبل از این تعویض باید موتور را یا به طور کامل رسوب زدایی یا از روغنهای فلاشینگ (Flush Oil) استفاده کنید.
مهم : نوع flush oil استفاده شده باید با نوع آلیاژموتور سازگار باشد.
این نوع روغن فقط مخصوص تمیزکردن موتور است، به این ترتیب که روغن مینرال را بدون تعویض فیلتر تخلیه و روغن فلاشینگ را جایگزین کنید و اجازه دهید موتور 20 دقیقه در جا کار کند، پس از آن می‌‌توانید روغن فلاشینگ را تخلیه، فیلتر را تعویض و روغن سنتتیک یا نیمه سنتتیک را جایگزین کنید.
